Dr Ana Popović : “UV zračenje uzrok 80% kancera kože, rizik i za osobe tamnije puti”

Iako su tropske vrućine prisutne kako na primorju tako i u cijeloj Crnoj Gori, svjedoci smo da i ne tako veliki broj ljudi vodi računa o zdravlju svoje kože izlagajući je sunčevim zracima i u terminima kada je visoko UV zračenje. Dr sc. med Ana Popović dermatovenerolog-onkolog kaže za Portal RTCG da za kožu predstavlja opasnost ukoliko je vrijednost ultraljubičastog indeksa iznad šest i ističe da je 80 odsto malignih tumora kože uzrokovano ultravioletnim zračenjem. Objašnjava da, kada su u pitanju preparati za zaštitu od sunca za djecu, treba da su posebno formulisani da umire i zaštite osjetljivu i nježnu kožu djeteta, te da je zabluda da osobe tamnije puti ne mogu da izgore.

 Ilustracija (Foto: Pixabay)

“Iako je sunce izvor života i omogućava našem tijelu dovoljnu dnevnu dozu vitamina D, zaštita kože od sunca danas je imperativ. Budući da je posljednjih decenija sunce sve opasnije za našu kožu zbog oštećenog ozonskog omotača, pretjerano izlaganje ultravioletnim zracima (UV) može izazvati dalekosežne i pogubne posledice. Istina je da oblaci blokiraju dio UV zraka, ali više od 80% sunčevih ultravioletnih zraka može proći kroz oblake u oblačnim danima i izazvati opekotine”, navodi Popović.

Objašnjava da se možda čini nepotrebno koristiti zaštitu od sunca kada je vani oblačno, ali ultravioletno zračenje mada bilo nevidljivo, vrlo je snažno.

“Zračenje može dovesti do oštećenja na koži tokom oblačnih dana, uzrokujući opekotine i oštećenja kože koja povećavaju rizik od raka kože. Postoje pojedinci koji imaju povećan rizik od opekotina od sunca čak i kada je oblačan dan. Posebno se moraju zaštiti oni koji imaju svijetle oči ili kožu, oni koji su prethodno imali opekotine od sunca, osobe koje uzimaju ljekove koji mogu povećati osjetljivost na sunce, kao što su antibiotici i kontracepcijske pilule, ili ukoliko koriste određene proizvode za njegu kože za koje je poznato da povećavaju rizik od opekotina od sunca, poput retinoida i benzoil peroksida”, ističe Popović.

Navodi da sunčeva energija određuje opstanak života na zemlji i da sunčevi zraci igraju važnu ulogu u normalnom funkcionisanju ljudskog tijela i doprinosi dobrom raspoloženju.

“Liječenje ultravioletnim zračenjem (fototerapija) je indikovano u liječenju nekih bolesti (psorijaza, vitiligo) kod pacijenata koji ne reaguju na druge vidove liječenja. Najčešće pominjano pozitivno dejstvo sunčevih zraka na ljudski organizam je sinteza vitamina D u koži. Sunčeva svjetlost učestvuje u nastanku raznih degenerativnih i malignih oboljenja kože (elastoze, tumori), direktnim djelovanjem (opekotine i fototoksične dermatoze), ili posredovanjem drugih supstanci  (fotoalrgijske pojave).Od sunca se treba štiti svakodnevno, a ne samo tokom ljetnjih mjeseci. Koža akumulira oštećenja nastala tokom vremena provedenog na suncu. U tom smislu, prvo se primjećuju promjene na koži u vidu crvenila i opekotina, ali najopasnija posljedica sunca jeste onaj nevidljivi dio, odnosno funkcionalno i strukturno oštećenje ćelija i DNK. Takva oštećenja predstavljaju jedan od predisponirajućih faktora za nastanak malignih tumora kože, od kojih je najopasniji melanom”, ističe Popović.

Popović objašnjava da je u Crnoj Gori najjače sunčevo zračenje tokom ljetnjih mjeseci, te da se na svakih 1.000 metara nadmorske visine, jačina ultravioletnog zračenja povećava za oko 10 odsto.

“U poslednjih nekoliko godina nakon dugogodišnjeg trenda poželjne preplanulosti pokušava se senzibilisati javnost na prepoznavanje štetnih efekata pretjeranog izlaganja suncu. Kada govorimo o našoj zemlji koja je na srednjoj geografskoj širini, najjače sunčevo zračenje je tokom ljetnjih mjeseci. Jačina ultravioletnih zraka zavisi od položaja sunca, a najveća je tokom četvoročasovnog perioda oko solarnog podneva. Tokom ovog dijela dana sunčevi zraci prelaze najkraći put do zemlje. Nasuprot tome, u ranim jutarnjim ili kasnim popodnevnim satima sunčevi zraci prolaze pod većim uglom kroz atmosferu i shodno tome se mnogo više ultravioletnog zračenja upija u atmosferi. Sa povećanjem nadmorske visine, manje atmosfere je dostupno da absorbuje ultravioletno zračenje. Na svakih 1.000 metara nadmorske visine, jačina ultravioletnog zračenja se povećava za oko 10 odsto”, navodi Popović.

Ukoliko je vrijednost ultraljubičastog indeksa iznad šest smatra se visokim i opasno je po kožu

Ističe da što je veći indeks UV veći, veći je i rizik oštećenja kože i očiju.

“Najvažniji princip zaštite od sunca je ne izlagati se suncu. Ne treba boraviti napolju, na direktnom suncu bilo da govorimo o boravku na plaži, na selu, ili u gradu, ili se savjetuje prekrivanje odjećom i nanošenje zaštitinih krema. UV indeks je mjera UV zračenja. Što je UV indeks veći, veći je i rizik od oštećenja kože i očiju. Vrijednosti ultraljubičastog indeksa kreću se od nula do deset i više, a sve iznad šest smatra se visokim i opasno je po kožu i tada je neophodno preduzeti mjere predostrožnosti u pogledu zaštite od sunca”, navodi Popović.

Navodi da je 80 odsto malignih tumora kože uzrokovano ultravioletnim zračenjem.

“S obzirom na to da je učestalost tumora kože u stalnom porastu, i da je oko 80% malignih tumora kože uzrokovano ultravioletnim zračenjem, glavni cilj javnozdravstvenih kampanja je upoznavanje stanovništva o značaju pravilnog ponašanja tokom boravka na suncu.

Preporuke za zaštitu od ultravioletnog zračenja za opštu populaciju su sledeće:

• Izbjegavati nepotrebno izlaganje kože sunčevim zracima od 10-17 časova u ljetnjim mjesecima, od juna do oktobra (i tokom oblačnih dana). Poseban oprez je neophodan tokom boravka u blizini vodenih površina i na pjesku, jer se UV zraci odbijaju od njih i inteziviraju, što pojačava štetan efekat.
• Savjetuje se provjeravanje inteziteta zračenja (UV indeks) u sredstvima javnog informisanja ili veb aplikacijama prije boravka na otvorenom, u sunčanim periodima godine.
• Nositi zaštitnu odjeću i šešir, kao i naočare za sunce koje ne propuštaju UV zračenje-Nanositi preparate za zaštitu od sunca sa visokim faktorom zaštite (SPF 50+) koji štite od UVA i UVB spektra, 30 minuta prije izlaganja suncu i na svaka dva sata tokom boravka napolju-Samopregled kože neophodan je jednom mjesečno
• Pregled kože partnera i članova porodice jednom mjesečno.
• Odlazak kod dermatologa jednom godišnje

Kada je u pitanju biranje proizvoda za zaštitu od sunca, Popović ističe da je veoma važno birati antisolarne kreme sa širokim spektrom zaštite.

“Spektar sunčevog zračenja je širok i obuhvata vidljivi i nevidljivi dio spektra. U nevidljivi dio spektra spada ultraljubičasto zračenje koje ima najveći uticaj na kožu. UVB je dio spektra koji aktivira naše melanocite, doprinosi stvaranju tamnijeg tena i aktivaciji prirodne odbrane kože, ali uzrokuje i opekotine i oštećenja našeg genetskog materija, dok se UV-a zraci emituju podjednakom jačinom tokom cijele godine i u toku cijelog dana, pa su tako prisutni i tokom zime, čak i kada je oblačno. UVA zraci prodiru dublje u kožu, podstiču ubrzano starenje kože, i dovode do alergija. Za zaštitu od sunca nephodno je koristiti preparate koji su prilagođeni individualnim potrebama kože i sadrže aktivne sastojke za specifična stanja kože, s toga je veoma značajno prethodno se konsultovati sa dermatovenerologom. Ukoliko je riječ o koži koja je masna i/ili sklona aknama, važno je koristiti formulu koja sadrži sebum regulatornu tehnologiju. Ukoliko je riječ o koži koja je izrazito suva, neophodno je koristiti antisolarane kremove koji su pogodni osobama sa atopijom”, navodi Popović.

Pri odabiru preparata bitno je da piše da je visoka efektnost 

Objašnjava da kako bi se spriječilo prijevremeno starenje kože, moguće je koristiti Anti-Age preparate sa kratkim i dugim lancem hijaluronske kiseline.

Navodi da kada je u pitanju zaštita od sunca za djecu preparati treba da su posebno formulisani da umire i zaštite osjetljivu i nježnu kožu.

 Ilustracija (Foto: Pixabay)

“Ukoliko je riječ o koži koja je sklona alergijama na sunce, formule za zaštitu od sunca i zaštitu poslije izlaganja suncu sa alfa-glukozilrutinom pomoći će u sprečavanju alergija koje izaziva sunce poput polimorfne svjetlosne erupcije (PLE).Kada govorimo o djeci, preparati za zaštitu od sunca za djecu treba da su posebno formulisani da umire i zaštite osjetljivu i nježnu kožu djeteta. Preparati za zaštitu od sunca dostupni su u opsegu od srednje, visoke i veoma visoke SPF zaštite. Antisolarna krema treba da ima deklarisanu zaštitu od UVA i UVB zraka, a veoma je važno da piše da je visoka efektnost i podnošljivost preparata za primjenu na koži klinički i dermatološki dokazana”, navodi Popović.

Ističe da američko dermatovenerološko društvo preporučuje da se tokom cijele godine svakodnevno koristi zaštita visokog spektra kao da je i vodootporna.

“U Americi, Australiji i Kanadi preparati za zaštitu od sunca registrovani  su kao lijekovi tj. OTC (over the counter), što znači da se smatraju lijekovima koji se mogu kupiti bez recepta. U zemljama Evrope, preparati za zaštitu od sunca se smatraju kozmetičkim proizvodima”, navodi Popović.

Objašnjava da kreme za zaštitu od štetnih UVA i UVB zraka sa zaštitnim faktorom 30 i više treba namazati pola sata prije izlaganja suncu, te da postupak treba ponoviti na svaka dva sata ili poslije rada, plivanja, igre ili vježbanja napolju.

Svi preparati za samopotamnjivanje moraju na pakovanju da imaju upozorenje 

“Kreme pomažu da se smanji efekat oštećenja kože ultravioletnim zracima. Svakako treba savjetovati građane da ne produžavaju svoj boravak na suncu čak i ukoliko koriste zaštitne kreme. Većina ljudi ne nanosi pravilno sredstva za zaštitu kože. Zbog neupućenosti ili radi štednje sredstva za zaštitu, mnogi ga nanose u mnogo manjoj količini i sloju nego što je propisano. Neophodno je ravnomjerno nanijeti 35 ml antisolarnog proizvoda na cijelu kožu, koliko je idealno da bi se prekrila koža prosječno visoke odrasle osobe”, navodi Popović.

Navodi da je antisolarni krem potrebno nanositi više puta tokom višesatnog ili dnevnog izlaganja suncu, naročito na plaži, jer, kako navodi, sredstvo gubi funkciju i ispira se u moru, tuširanjem, znojenjem, ali i brisanjem peškirom.

“Treba napomenuti kako ne postoji zaštitna krema koja apsolutno štiti od negativnog uticaja sunčevog zračenja te stoga nije dobro da se izlažemo suncu kada je u zenitu”, navodi Popović.

Objašnjava da je zabluda da osobe tamnije puti ne mogu da izgore i da im nije neophodno da zaštite kožu od sunca.

“Istina je da kod osoba tamnije puti postoji manja vjerovatnoća nastanka opekotina od sunca zbog prisutva pigmenta melanina koji proizvodi ćelije melanocite, čiji je cilj blokiranje štetnih efekata ultravioletnih zraka. Osobe tamnijeg tena imaju više melanina od osoba svijetle puti, što govori u prilog tome da su bolje zaštićeni od sunca, ali određeni rizik za nastanak opekotina na koži svakako postoji. Osim toga dugotrajno izlaganje sunčevim zracima povećava rizik od nastanka raka kože, bez obzira na fototip kože. Tamna koža je podjednako osjetljiva na sunce, ali se oštećenja poput opekotina teže uočavaju na njoj. I osobe tamnije puti mogu da dobiju opekotine od sunca, ali i maligni tumor kože”, navodi Popović.

Kada su u pitanju kreme za samopotamljivanje, Popović kaže da svi produkti za samopotamnjivanje kože danas na svom pakovanju moraju da imaju upozorenje da ne sadrže zaštitne faktore od sunčevog zračenja i da ne štite kožu pri izlaganju sunčevom zračenju, niti od starenja kože, niti drugih ozbiljnih posledica.