ROŽAJE – Popis 1913. godine

Tema ovog rada je publikacija ”Popis domova u novim krajevima Kraljevine Crne Gore iz 1913. godine” autora Mila Vojinovića i Tadije B. Boškovića, koja je ugledala svjetlo dana 2021. godine. Autori u uvodu ističu da je publikacija namijenjena potomcima iseljenika iz Crne Gore u Tursku kao i onima koji se bave izučavanjem migratornih kretanja, podataka za rodoslove, porijeklom stanovništva i uspostavljanju prekinutih rodbinskih veza i izgradnja novih mostova saradnje i prijateljstva između građanja Crne Gore i Turske. Publikacija je prevedena i na turski jezik.

Pojednostavljeno rečeno, poslije Prvog balkanskog rata 1912. godine, Turska se definitivno povukla sa prostora Balkana. Godinu dana kasnije, nova, crnogorska vlast je uradila popis domaćinstava u novoosvojenim krajevima, odnosno na prostoru današnjeg: Mojkovca, Bijelog Polja, Pljevalja, Berana, Andrijevice, Plava, Gusinja i Rožaja. Numerički izraženo, Crna Gora je tada dobila cca. 200 000 novih stanovnika o kojim se morala uraditi evidencija, tj. popis domaćinstava. Ta evidencija je bila isključivo iz razloga plaćanja poreza. Te 1913. godine izvršena je i nova teritorijalna podjela na kapetanije koje su bile administrativni centri, npr. kapetanija Rožaje je imala 1 517 domaćinstava i sastojala se iz četiri opštine: rožajska, baščanska, dražanska i godovska. Ukupan stočni fond kapetanije Rožaje je brojao 25 125 ovaca, 9 729 goveda i 1 226 konja, po tom osnovu kapetanija je plaćala 15 980 perpera poreza. Danas je ta podjela nelogična i malo teže razumljiva ali tako je bilo.

Da ponovim, zbog, za današnje prilike, teško razumljive administrativne i teritorijalne podjele može vas zbuniti činjenica da su pojedina prezimena prisutna u različitim opštinama rožajske kapetanije, npr. Nokić, Šabović. Ganić, Kardović, Zejnelagić, Agović, Kuč, i druga iz razloga što su nejasne granice između samih opština, tako da se jedno prezime (npr. Nokić) nalazi i u rožajskoj i u ibarčanskoj opštini. Kapetanija Rožaje obuhvatala je djelove opština Peć, Berane i Tutin što dodatno unosi konfuziju u sagledavanju stvarnog stanja.

Meritum ovog rada je demografska slika Rožaja i rožajskih sela iz 1913. godine sa vremenskom distancom od preko 100 godina. To je period koji će se pamtiti po ratovima, pandemijama, ljudskim stradanjima i migracijama stanovništva.

Ova analiza popisa iz 1913. godine daje jednu sliku stanovništva tadašnjih Rožaja, koja će iznenaditi mnoge stanovnike grada pod Hajlom. Naime, 1913. godine postoje prezimena kojih danas u rožajskoj opštini nema, a 2022. godine postoje prezimena kojih 1913. godine nije bilo što implicira na zaključak, da su u Rožaje došli kasnije. Znam da će ovi podaci izazvati različite reakcije, od onih pozitivnih, a bojim se da će biti mnogo više onih u smislu „taj popis nije tačan“.

U cilju boljeg razumijevanja podataka iz ovog popisa, bliže ću pojasniti pojam “domaćinstvo“. Pod ovim pojmom se podrazumijeva tradicionalna, patrijahalna porodica u kojoj zajedno žive roditelji i njihova djeca sa svojim potomcima, tako da to domaćinstvo, hipotetički, može brojati i više od 20 članova. U Rožajama se „domaćinstvo“ naziva „zajednica“. Danas je takav oblik porodične organizacije prošlost, koje se mnogi sa nostalgijom sjećaju.

Lično mislim da je popis urađen korektno i da realno oslikava tadašnju demografsku sliku Rožaja te da može poslužiti za dalja istraživanja demografskog stanja Rožaja, takođe, mislim da je ovaj popis jedina referentna tačka koja tretira demografsku sliku rožajske opštine. Sve drugo su neutemeljene i proizvoljne interpretacije, tipa ,,Pričao mi dedo, pričao mi babo“.

No, počnimo redom.

OPŠTINA GODOVSKA

BUKOVICA: 14 domaćinstava Beloica, 3 domaćinstva Bošnjak, 3 domaćinstva Drndar, 4 domaćinstva Ivanović, 6 domaćinstava Martinović, 3 domaćinstva Tiganj, 12 domaćinstava Hot, 2 domaćinstva Kolašinac, 2 domaćinstva Hasić i jedno domaćinstvo Gudović.

RADETINA: 35 domaćinstava Kučević, 4 domaćinstva Šutković i jedno domaćinstvo Klimenta.

CRNČA: 10 domaćinstava Košuta, 5 domaćinstava Šaljić, 2 domaćinstva Plunac i po jedno domaćinstvo Bihorac i Hot.

VUČA: 3 domaćinstva Jablaščanin, 3 domaćinstva Košuta i po jedno domaćistvo Balota i Dacić.

PRIPEČ: 8 domaćinstava Košuta.

CRNOKRPE: 5 domaćinstava Kardović, 8 domaćinstava Redžović, 4 domaćinstva Tahirović, 3 domaćinstva Ćorović, 2 domaćinstva Brzać, 2 domaćinstva Zekanović, 2 domaćinstva Muminović i 2 domaćinstva Hasić.

OPŠTINA BAŠČANSKA

BAŠČA: 3 domaćinstva Veljović, 1 domaćinstvo Veselinović, 12 domaćinstava Garović, 7 domaćinstava Đurović, 3 domaćinstva Radević, jedno domaćinstvo Rajović i 6 domaćinstava Ratković.

BAČEVAC: 2 domaćinstva Bačević i 2 domaćinstva Hodžić.

BIJELA CRKVA: 23 domaćinstva Bulatović.

BIŠEVO: 1 domaćinstvo Izberović, 3 domaćinstva Bulatović, 14 domaćinstava Kuč, 11 domaćinstava Muković, 3 domaćinstva Omerović, po jedno domaćinstvo Paščarević, Pepić i Ramusović, 3 domaćinstva Redžović, 1 domaćinstvo Sinanović, 15 domaćinstava Čolović i 5 domaćinstava Šemović.

BIŠEVO DONJE: 5 domaćinstava Milićević.

BOGAJE: 1 domaćinstvo Magdelinić.

BALOTIĆI: 1 domaćinstvo Balotići.

BUKOVICA: po jedno domaćinstvo Binjoš i Martinovići.

GRIŽICA: 12 domaćinstava Đurović.

GRAHOVO: 4 domaćinstva Alić, 2 domaćinstva Vejselović, 1 domaćinstvo Dacić, 6 domaćinstava Zekić, 2 domaćinstva Muslić, 4 domaćinstva Mučović i 1 domaćinstvo Omerović.

ZLOGLAVLJE: 8 domaćinstava Murić i jedno domaćinstvo Ramović.

KLANAC: 24 domaćinstva Murić.

KAČARI: 5 domaćinstava Beloica, 8 domaćinstava Kačar i 1 domaćinstvo Pepić.

KALAČI: 52 domaćinstva Kalač.

LOVNICA: 28 domaćinstava Murić, 17 domaćinstava Ramović i 1 domaćinstvo Kalač.

LUČICE: 2 domaćinstva Dacić, 7 domaćinstava Izberović i 8 domaćinstava Lučičanin.

HONSIĆI: 8 domaćinstava Klimenta i 2 domaćinstva Honsić.

PAUČINA: 1 domaćinstvo Halilbašić, 3 domaćinstva Alić, 1 domaćinstvo Balotić, 1 domaćinstvo Borovac, 6 domaćinstava Grlić, 1 domaćinstvo Kačar, 3 domaćinstva Mujević, 1 domaćinstvo Rugovac, 14 domaćinstava Seferović, 1 domaćinstvo Timotijević, 17 domaćinstava Husović i 11 domaćinstava Camić.

ROŽAJE: 1 domaćinstvo Agović, 2 domaćinstva Alić, 1 domaćinstvo Bećiragić, 8 domaćinstava Ganić, 10 domaćinstava Zejnelagić, 6 domaćinstava Kurtagić, 9 domaćinstava Fetahović, 6 domaćinstava Hadžić i 4 domaćinstava Čolaković.

SREĐANI: 12 domaćinstava Kurpejović.

ĆOSOVICA: 1 domaćinstvo Klimenta, 1 domaćinstvo Kolašinac, 4 domaćinstva Kuč i 4 domaćinstva Škrijelj.

OPŠTINA DRAŽANSKA

BAĆ: 1 domaćinstvo Dacić, 1 domaćinstvo Dudić, 1 domaćinstvo Emrulahović, 6 domaćinstava Kurbardović, 17 domaćinstava Topuzović, 6 domaćinstava Džudžević i 3 domaćinstva Šahić.

BESNIK: 1 domaćinstvo Adilović, 5 domaćinstava Amčević, 10 domaćinstava Dacić, 1 domaćinstvo Nezirović, 1 domaćinstvo Redžović, 1 domaćinstvo Ukić i 6 domaćinstava Huseinović.

BALOTIĆE: 10 domaćinstava Dautović, 4 domaćinstva Zejnilović, 6 domaćinstava Kujević, 1 domaćinstvo Kurbardović, 15 domaćinstava Mujević, 3 domaćinstva Nezirović, 1 domaćinstvo Redžepović, 4 domaćinstava Redžović, 8 domaćinstava Salihović, 10 domaćinstava Fejzić, 3 domaćinstva Fejzović, 1 domaćinstvo Ferizović i 1 domaćinstvo Šabović.

JABLANICA: 10 domaćinstava Demčević, 4 domaćinstva Kajević, 1 domaćinstvo Murić, 8 domaćinstava Murselović, 5 domaćinstava Omerovic, 4 domaćinstva Selimović, 5 domaćinstava Šabović i 1 domaćinstvo Šamić.

PLUNCA: 14 domaćinstava Dacić.

ROŽAJE: 1 domaćinstvo Agović, 1 domaćinstvo Biševac, 2 domaćinstva Zejnelagić, 1 domaćinstvo Kasapin i 2 domaćinstva Hadžić.

ŠPILJANI:1 domaćinstvo Balotić, 1 domaćinstvo Kajević, 10 domaćinstava Čolaković i 7 domaćinstava Hot.

OPŠTINA ROŽAJSKA

BOGAJE I RADEVA MAHALA: 8 domaćinstava Zekić i 9 domaćinstava Magdelinić.

BUKELJ: 1 domaćinstvo Balotić, 5 domaćinstava Bukelj, 13 domaćinstava Dacić, 8 domaćinstava Ljaić i 1 domaćinstvo Nikč.

IBARAC: 3 domaćinstva Brđanin, 1 domaćinstvo Gusinjanin (Gusinjac), 7 domaćinstava Dacić, 8 domaćinstava Demić, 2 domaćinstva Matović, 6 domaćinstava Nokić, 1 domaćinstvo Pećanin, 1 domaćinstvo Sjeničanin, 2 domaćinstva Tarhaniš, 6 domaćinstava Halilović, 5 domaćinstava Hasović, 4 domaćinstva Hodžić, 1 domaćinstvo Cakuta i 2 domaćinstva Šabović.

KOLJENO: 5 domaćinstava Bralić, 1 domaćinstvo Ganić, 10 domaćinstava Dedeić, 2 domaćinstva Kuč, 6 domaćinstava Mujević, 2 domaćinstva Redžić, 3 domaćinstva Husović.

ROŽAJE: 5 domaćinstava Ademagić, 1 domaćinstvo Adrović, 9 domaćinstava Hadžić, 4 domaćinstva Agić, 8 domaćinstava Agović, 9 domaćinstava Alijić, 2 domaćinstva Bajrović, 12 domaćinstava Bećiragić, 1 domaćinstvo Bešlagić, 1 domaćinstvo Belopoljac, 1 domaćinstvo Biševac, 3 domaćinstva Čolaković, 9 domaćinstava Ćatović, 1 domaćinstvo Dabetić, 1 domaćinstvo Dacić, 4 domaćinstva Dervišević, 2 domaćintva Đerekarac, 2 domaćinstva Elezović, 1 domaćinstvo Eminović, 9 domaćinstava Fetahović, 1 domaćinstvo Feleć, 11 domaćinstava Ganić, 1 domaćinstvo Grahovac, 2 domaćinstva Hamzagić, 5 domaćinstava Huković, 1 domaćinstvo Huseinović, 4 domaćinstva Husić, 2 domaćinstva Iković, 5 domaćinstava Imamović, 6 domaćinstava Jakupović, 1 domaćinstvo Joksimović, 7 domaćinstava Juković, 2 domaćinstva Kalač, 1 domaćinstvo Karadan, 8 domaćinstava Kardović, 13 domaćinstava Kuč, 2 domaćinstva Kurpejović, 12 domaćinstava Kurtagić, 2 domaćinstva Laković, 5 domaćinstava Mekić, 1 domaćinstvo Muhadžer, 3 domaćinstva Nokić, 1 domaćinstvo Nuhagić, 1 domaćinstvo Osmanović, 1 domaćinstvo Piljević, 1 domaćinstvo Pitić, 2 domaćinstva Puzović, 5 domaćinstava Radenović, 1 domaćinstvo Ramović, 1 domaćinstvo Rastoder, 1 domaćinstvo Rečnik, 2 domaćinstva Redžepagić, 1 domaćinstvo Sadiković, 2 domaćinstva Sogović, 4 domaćinstva Sutović, 1 domaćinstvo Šaljanin, 2 domaćinstva Tarhaniš, 8 domaćinstava Zejnelagić, 2 domaćinstva Zejnilović i 1 domaćinstvo Zekić.

SEOŠNICA: 1 domaćinstvo Bačevac, 1 domaćinstvo Kuč, 34 domaćinstva Nurković.

Ovaj popis (popisna statistika) je uradila Kraljevina Crna Gora 1913. godine, sljedeći popis je uradila Kraljevina SHS 1921. godine.

Bilo bi interesantno uporediti ta dva popisa, obzirom da su se u periodu od 1913. do 1921. godine dogodile dvije globalne katastrofe: Prvi svjetski rat 1914-1918. i pandemija španskog gripa 1918-1919. godine koje su značajno uticale na brojnost, strukturu i demografsku tranziciju Rožaja.

Autor teksta: Zećo Zlatko Tutić