Juče je obilježen Međunarodni dan obrazovanja. Model visokog obrazovanja kakav danas poznajemo zasluga je Fatime al-Fihri koja je u 9. vijeku osnovala Univerzitet al-Qarawiyyin u Fezu (Maroko). Guinness World Records i UNESCO ovaj Univerzitet prepoznaju kao najstariju i kontinuirano postojeću obrazovnu ustanovu na svijetu.
Ko je bila Al-Fihri?
Fatima al-Fihri bila je muslimanka iz Tunisa, rođena u trgovačkoj porodici koja je cijenila žensko obrazovanje. Iako je veći dio podataka o njenom ranom životu izgubljen, poznato je da su Fatima i njena sestra Miriam bile školovane i predano religiozne.
Početkom 9. vijeka, zajedno s mnogim drugim Arapima, tokom perioda teških migracija, porodica Al-Fihri napustila je Tunis i emigrirala u Fez u potrazi za boljim mogućnostima. Fez se prema tadašnjim standardima smatrao užurbanom, kosmopolitskom metropolom. Nazivan je i muslimanskim zapadom, gdje umjetnost i nauka cvjetaju usporedo s religioznom tradicijom. Iako su prve godine u novom gradu bile teške, Fatimin otac Mohammad postaje uspješan trgovac i nakon smrti ostavlja veliko nasljedstvo kćerkama.
Uočavajući sve veći nedostatak prostora u džamijama zbog dolaska izbjeglica iz islamske Španije, Al- Fihri zajedno sa sestrom odlučuje uložiti naslijeđeni novac u nešto što će biti od koristi njihovoj lokalnoj zajednici. Sestre započinju izgradnju prostora koji će moći prihvatiti sve, kako imigrante tako i domaće stanovnike. Mariam se posvetila izgradnji Andaluzijske džamije, dok Al-Fihri osniva džamiju Al-Qarawiyyin imajući u planu još nešto veće.
Osnivanje prvog univerziteta
Uočivši potrebu za dodatnim obrazovanjem, 859. godine nove ere Fatima al-Fihri osniva džamiju i Univerzitet al-Qarawiyyin koji dobiva ime po njenom rodnom gradu.
Izgrađena zgrada bila je duga 30 metara, imala je dvorište, molitvenu dvoranu, biblioteku i školske prostorije, a Fatima je upravljala svim pojedinostima izgradnje. Tokom dvije godine u duhu ramazanske tradicije, al-Fihri je postila sve do završetka projekta i osnivanja obrazovnog centra.
Upravo je koncept univerziteta kakav danas poznajemo rezultat rada Fatime al-Fihri. Najstarije evropske institucije kao što su Univerzitet u Bologni (osnovan 1088.) i Univerzitet u Oxfordu (osnovan oko 1096.), inspirirani su Al-Fihrinom idejom visokog obrazovanja još iz 859. godine. Univerzitet al-Qarawiyyin bio je pionir u izdavanju diploma različitih nivoa, nošenja rese i akademske odore, izlaganja usmene odbrane i mnogih drugih praksi u vezi sa visokim obrazovanjem.
Na Univerzitetu su se prvo održavali kursevi vjeronauka i Kur’ana. Kasnije se kurikulum proširuje uvođenjem arapske gramatike, matematike, muzike, medicine i astronomije i ubrzo počinje dodjeljivati diplome svojim maturantima. Tokom srednjovjekovnih vremena, Univerzitet se smatrao velikim intelektualnim centrom. Al-Qarawiyyin postaje poznato duhovni i obrazovni centar koji posjećuju intelektualci i naučnici iz čitavog svijeta.
U tim mozaicima ukrašenim dvoranama izmišljena je rana algebra. Papa Silvester II tu je prvi put naučio arapske brojeve i donio ih u Evropu. Mnogi naučnici su znanja usvojena na Al-Qarawiyyinu distribuirali po zapadnom svijetu, utirući put evropskom renesansnom periodu. Revolucionarno obrazovanje koje je omogućila mnogima nije htjela propustiti ni sama Al-Fihri, koja je i postala učenica škole i pohađala različita predavanja do kasnih godina. Njena diploma, uklesana u drvenoj ploči, i danas je izložena u biblioteci Univerziteta.
Biblioteka u sklopu Univerziteta predstavlja jednu od najstarijih biblioteka na svijetu i sadrži preko 4.000 različitih rukopisa. Među njima nalazi se primjerak Kur’ana iz 9. vijeka pisan kufijskim pismom na koži deve, kao i arapska verzija Evanđelja iz 12. vijeka. Biblioteka je nedavno obnovljena pod vodstvom arhitektice Azize Chaouni.
Nakon Al-Fihrijeve smrti, Univerzitet je nastavio s radom. Džamija je postala najveća u Africi s kapacitetom da primi 22.000 ljudi. Univerzitet Al-Qarawiyyin je formalno uključen u univerzitetski sistem Maroka 1963. godine i danas je i dalje snažno. Vrata Univerziteta i dalje su otvorena su za javnost nudeći obrazovanje ženama i muškarcima iz svih dijelova svijeta. Jedna od bivših studentica je Fatima al-Kabbaj, koja je kasnije postala i jedina ženska članica Marokanskog vrhovnog vijeća vjerskog znanja.
Postavila kamen-temeljac
Nemoguće je ostati imun na snagu i viziju Fatime al-Fihri, žene koja je u 9. vijeku uspjela osnovati prvi svjetski univerzitet koji je bio otvoren za sve ljude, svih uzrasta, društvenih slojeva i vjeroispovijesti. Njena vizija društva i inovativni način razmišljanja o načinima na koje se obrazovanje može transformirati utabali su put svim kasnijim svjetskim univerzitetima.
Izvor: biserje.ba
