“Nije dovoljno urađeno u Crnoj Gori da saznamo punu istinu o zločinu u Štrpcima”

Rastoder je za naš portal govorio i o tome da li generalno u Crnoj Gori urađeno dovoljno na suočavanju sa istinom o zločinima tokom ratova devedesetih godina prošlog vijeka.

• Hoće li ikada doći do pune istine o zločinu u Štrpcima? 

-Rekao bih, prije svega, da je značajno to što je ovim procesom, slučaj – kako tako – umnogome zaokružen. Jer, svi su izgledi, malo je nade da se, uopšte, na odgovarajući način  završi i proces u Beogradu grupi uhapšenih učesnika otmice. Što se konkretne  petnaestogodišnje kazne tiče, samo dilema – koja bi to kazna, uopšte, i mogla biti primjerena zvjerskoj likvidaciji,  samo u konkretnom slučaju 20 života potpuno nedužnih građana – civila.

Što se tiče – pune istine, bojim se da je to sada već, makar, formalno pravno i nemoguće utvrditi. Niti jedan od sudskih procesa, ni izbliza,  nije bio koncipiran sa ciljem da se sazna puna istina, već se, po svemu, radilo samo o nastojanju da se, maltene,  reda radi samo izađe u susret sve izraženijim javnim – domaćim i međunarodnim pritiscima.

Dakle, strahujem da će i dalje ostati tajna – šta je, zaista, bio stvarni motiv otmice; ko je, zaista, nalogodavac; šta je bio stvarni cilj – iniciranje sukoba u Sandžaku ili samo indirektno podsticanje tzv. etničkog čišćenja na tom području; moguće, naravno, i jednog i drugog itd, i tsl. U svakom slučaju – ne radi se samo o terorističko–pljačkaškom činu.

• Da li su sudski i tužilački napori u Crnoj Gori i regionu bili adekvatni? 

-Nakon početnog otvorenog ignorantskog odnosa državnog tužilaštva i tužilaca u Crnoj Gori, kao i Srbiji na koju se slučaj višestruko odnosi, rekao bih, tek uz pomoć antiratnih aktivista i rodbine otetih, u Crnoj Gori je, znatno prije drugih bivših jugoslovenskih republika i pokrajina, započelo, kakvo takvo,  suočavanje  sa istinom kako o ovom, tako i drugim zločinima počinjenim u Crnoj Gori  ili u ime Crne Gore na drugim područjima bivše SFRJ.

Podsjetimo, u Crnoj Gori je još 1993. godine suđeno akterima svirepog ubistva porodice Klapuh iz BiH. Prvi je uhapšen i suđen i Nebojša Ranisavljević, jedan od učesnika otmice putnika iz voza Beograd – Bar. Obezbijeđena je i simbolična odšteta porodicama stradalih, podignuto spomen obilježje; usvojena je – prvo u regionu – i Rezolucija Evropskog parlamenta  o Srebrenici…

Ali su time, čini se bar, završene sve dalje, bar političke i institucionalne, aktivnosti  na, eventualnom, kompletiranju istine i privođenja pravdi ostalih vinovnika.

• Je li u Crnoj Gori dovoljno urađeno u političkom i institucionalnom smislu? 

-Naravno da nije. I to što je urađeno, rezultat je, u prvom redu, angažovanja rodbine, pojedinih političkih ili antiratnih aktivista, kao i  NVO – sektora, a znatno manje, bilo kog, od ondašnjih i sadašnjih političkih  subjekata i institucija. Moglo bi se navesti više dokaza da je, i u ovom slučaju, bilo, čak, i opstrukcija – političkih i institucionalnih.

• Da li je, generalno, urađeno, u Crnoj Gori dovoljno na suočavanju sa istinom o zločinima tokom ratova devedesetih?

-Na žalost, za ilustraciju može poslužiti i najnovija rasprava o stradanjima crnogorskih rezervista u Hrvatskoj tokom posljednjih ratnih dešavanja. Tek sada se nanovo aktuelizuje samo jedan od slučajeva i aspekata rata iz tog perioda.

A kada smo mi neki o tome govorili i pisali, prije više godina, niko se – ni od ondašnje opozicije, kao ni  iz onadašnje parlamentarne većine – nije baš pretrgao podrškom našim javnim prozivkama, kako za sam pohod na Dubrovnik, zločine u logoru “LORA“ i sudbinu tzv “šavničke grupe”, tako ni za dešavanja u Sabirnom centru “Morinj”, deportaciju izbjeglica, svirepo ubistvo porodice Klapuh iz BiH, otmici putnika iz voza Beograd – Bar, progonu žitelja Bukovice kod Pljevalja, itd, itsl.

Na stranu, kao što rekoh, klasične i političke i institucionalne opstrukcije, tokom iznuđenih istražnih i sudskih procesa. Eklatantna su u tom smislu ilustracije većine ondašnjih, umanogome, nedostatnih optužnica, kao i presuda, naročito, obrazloženja istih.

Nije, takođe, bilo dovoljno – ni političkog, ni institucionalnog – sluha za višegodišnje inicijative i predloge da se formira jedan istraživačko dokumentacioni centar, koji bi se temeljitije pozabavio prikupljanjem činjenica o svim slučajeva sa mogućim elementima zločina, vezanim za Crnu Goru i njene državljane, tokom posljednje jugoslovenske ratne drame.

Bojim se da je i nešto kasnija slična inicijativa NVO Građanska alijansa ostala tek na početku… Sve u svemu, umjesto izvlačenja nauka i okretanja civilizacijskim procesima, ostavlja se tako i dalje prostor za mitologizaciju i tumačenje i najsvježije prošlosti, po principu, kako kome odgovara. A to je, siguran sam,  i najlošiji mogući “poklon” potomcima.